گوشی های هوشمند چه تاثیری بر سلامت ذهنی و روان کودکان دارند؟

بیش از ۱.۸ میلیارد نفر صاحب گوشی های هوشمند هستند و بطور روزانه از این وسایل استفاده می کنند. برخی مطالعات برآورد می کنند که یک شخص بطور متوسط، ۱۵۰ بار در روز صفحه نمایشگر خود را بازبینی می کند. این استفاده گسترده از فناوری به آرامی به جوان ترین اعضای جامعه انتقال می یابد. داده های بدست آمده از بریتانیا نشان می دهد که تقریباً ۷۰ درصد از ۱۱ تا ۱۲ ساله ها از تلفن همراه استفاده می کنند و این میزان در ۱۴ ساله ها نزدیک به ۹۰ درصد می رسد.

مطالعات اخیر، نشان می دهد که ۵۶ درصد کودکان بین ۱۰ تا ۱۳ سال صاحب گوشی هوشمند هستند. در حالی که این واقعیت به تنهایی می تواند تکان دهنده باشد، بر آورد می شود که ۲۵ درصد کودکان بین ۲ تا ۵ سال نیز گوشی هوشمند دارند. جای شگفتی نیست که اکنون گوشی های هوشمند و تبلت ها جایگزین توپ بسکتبال و عروسک در فهرست علایق کودکان شده اند. کودکان مقطع ابتدایی حتی قبل از اینکه بتوانند بند کفش شان را ببندند، خواهان این قبیل ابزارهای هوشمند هستند و برای رسیدن به آنها از هیچ کوششی فرو گذار نیستند.

این امر این پرسش را مطرح می کند که فناوری تلفن همراه، که در گوشی های هوشمند یافت می شود، چه تاثیری بر رشد مغزی دوران کودکی می گذارند. این موضوع بحث های بسیاری در میان والدین، مربیان، و محققان بر انگیخته است. متاسفانه، گوشی های هوشمند نسبتاً جدید هستند و شواهد جمع آوری شده چندان واضح و همگون نیستند. این بدین معنا است که بررسی عوارض بالقوه ای که گوشی های هوشمند می توانند بر رشد و روان شناسی دوران کودکی داشته باشند برای والدین اهمیت زیادی دارد.

تحقیقات بسیاری به منظور شناخت نحوه یادگیری کودکان طی سال ها صورت گرفته است. نظریه های بسیاری ارائه شده، اما نظریه ژان پیاژه (Jean Piaget) را در زمینه آموزش می توان قابل احترام ترین به شمار آورد. او یکی از نخستین اشخاصی بود که نحوه رشد مغز کودک را بررسی کرد. نظریه رشد شناختی او بطور پایه ای توضیح می دهد که چگونه یادگیری فرایندی روانی است که مفاهیم را بر اساس زیست شناسی و تجربه ها از نو سازماندهی می کند. او دریافت که کودکان به همان شیوه ای یاد می گیرند که مغز آنها در حال حرکت در بین چهار مرحله از بلوغ، در الگوهای مشابه رشد و عمل می کنند.

مربیان شیوه ها و فنون متنوعی را مبتنی بر اصول پیاژه طی درس های خود بکار برده اند. کودکان برای پذیرش معانی تازه باید دنیای پیرامون را تجربه کنند. کودکان شناختی از دنیای پیرامون خود بدست می آورند و سعی می کنند معانی تازه را بر اساس آنچه از قبل دانسته و کشف کرده اند، درک کنند.

رویارویی های نزدیک با دنیای اطراف، راه های اولیه برای کسب دانش و یادگیری در کودکان است. فقدان تعامل بین والدین و کودکان، موجب نگرانی دکتر جنی رادسکی (Dr. Radesky) از مرکز پزشکی بوستون (Boston Medical Center) شد. طی تحقیقات او مشاهده شد که گوشی های هوشمند و وسایل دستی مانع دلبستگی و توجه والدین هستند.

رادسکی می گوید که: «کودکان زبان یاد می گیرند، آنها درباره عواطف خود و اینکه چطور آنها را مهار کنند یاد می گیرند. آنها با نگاه کردن به ما یاد می گیرند چطور یک مکالمه داشته باشند و چطور حالت های بیانی را در چهره مردم درک کنند؛ و اگر این اتفاق روی ندهد، کودکان مرحله مهمی از رشد را از دست می دهند.»

با جایگزین شدن گوشی های هوشمند به عنوان سرگرمی های کودکانه، یادگیری و اکتشاف جسمانی دنیا از طریق بازی و تعامل حذف می شود. به علاوه پزشکان و مربیان نگران عوارضی هستند که استفاده بیش از حد از فناوری صفحه نمایش لمسی (touch-screen technology) می تواند بر مغزهای در حال رشد داشته باشد.

پرتو افکنی تلفن های همراه برای مدت ها علت ترس اولیه از عوارضی که گوشی های هوشمند می توانند بر مغز داشته باشند، بوده اند. با این وجود، نظریه پرتو افکنی اثبات نشده است و بسیاری از متخصصان ادعا می کنند که پرتوهای موبایل ها به اندازه ای نیست که زیان آور باشد. این ممکن است والدین را قدری تسلی دهد، اما به نظر می رسد که امواج رادیویی که از گوشی هوشمند ساطع می شود، ممکن است برای مغز در حال رشد زیان آور باشد.

بخش های پیشانی و شقیقه ای مغز یک نوجوان هنوز در حال رشد هستند و آنها نزدیک ترین بخش ها به قسمت گوش، که نوجوانان این وسایل را بطور معمول آنجا نگه می دارند، هستند. در واقع، تحقیقات نشان داده است که هم بخش پیشانی هم بخش شقیقه ای طی نوجوانی فعالانه در حال رشد هستند و در عملکرد شناختی پیشرفته دخالت دارند.

علاوه بر اینکه مغزهای در حال رشد در معرض امواج رادیویی یا پرتوهای زیان آور هستند، محققان به دنبال پاسخ این پرسش می باشند که گوشی های هوشمند و اینترنت چطور می توانند عملکرد مغز را مختل یا تقویت کنند؟

دکتر گری اسمال (Dr. Gary Small)، مدیر مرکز تحقیقات بخش پیری و حافظه دانشگاه (UCLA)، آزمایشی انجام داد که نشان می دهد چطور مغز افراد در واکنش به استفاده از اینترنت تغییر می کند؟ او از دو گروه استفاده کرد: افراد با درک کامپیوتری بالا و افراد با کمترین تجربه از فناوری. او با استفاده از سی تی اسکن هایی که از مغز این افراد تهیه کرد، نتیجه گرفت که عملکردهای مغزی این دو گروه هنگام خواندن متن کتاب مشابه است. اما، در گروه آشنا به فناوری فعالیت مغزی وسیع در قسمت جلو و چپ مغز که به قشر جانبی و قدامی پیشانی معروف است، مشاهده شد، در حالی که در گروه مبتدی فعالیت زیادی در این ناحیه مشاهده نشد.

همزمان با رشد کودک، اغلب احساس می شود که آنها باید از فناوری استفاده کنند تا بتوانند از پیشرفت های نوین بهره ببرند. با این وجود، آزمایش دکتر اسمال نشانگر این امر بود که گروه مبتدی، بعد از چند روز آموزش، بزودی همان عملکرد های مغزی گروه آشنا به کامپیوتر را نشان می دادند.

فناوری و استفاده از تبلت های هوشمند، مغزهای آنها را از نو سیم کشی کرده بود. به نظر می رسد که استفاده زیاد از فناوری و صفحه های لمسی، مدارهای مغزی ناظر بر شیوه های سنتی تر یادگیری را قطع می کنند. این مدارها بطور نوعی برای خواندن، نوشتن و تمرکز مورد استفاده قرار می گیرند.

گوشی های هوشمند و اینترنت همچنین بر مهارت های ارتباطی و رشد عاطفی انسان ها تاثیر می گذارند. اگر کودک برای برقراری ارتباط متکی به وسایل الکترونیکی باشد، آنها احتمالاً مهارت های ارتباطی او را تضعیف می کنند.

اگر مدل سازی ذهن انسان به آسانی امکان پذیر بود، ارتباط ها و سیم کشی ای که در یک مغز در حال رشد روی می دهد چگونه بود؟

با این وجود، هیچ مدرک قطعی وجود ندارد که فناوری تلفن، با پیامدهای مضر همراه است. گوشی های هوشمند و فناوری مزایایی برای کودکان ما دارند. در اینجا گزارشی سریع از مزایایی که فناوری می تواند برای نوجوانان ما داشته باشد، ارائه می شود:

• کودک توانایی بیشتری دارد تا جستجوهای اینترنتی سریع انجام دهد، تصمیم های سریع بگیرد، تیزهوشی بصری خود را پرورش دهد، و چند کار را همزمان انجام دهد.
• بازی های کامپیوتری در پرورش دید محیطی موثر هستند.
• انجام اعمال بصری حرکتی مانند تعقیب اشیا یا جستجوی بصری اشیا بهبود می یابد.
• استفاده کنندگان از اینترنت، بطور معمول از ناحیه های مغزی مربوط به تصمیم گیری و حل مساله بیشتر استفاده می کنند.

بسیاری از متخصصان و مربیان احساس می کنند که رسانه های تعاملی در زندگی کودک جایگاهی دارند. گوشی های هوشمند و تبلت ها می توانند یادگیری مفاهیم، ارتباط، و مصاحبت را پرورش دهند.

در اینجا چند توصیه در مورد اختصاص زمان عمده به گوشی هوشمند عنوان می شود:

• کودکان زیر دو سال نباید از صفحه های نمایشگر یا وسایل الکترونیکی استفاده کنند.
• در کنار کودک تان بازی کنید و با آنها تعامل چهره به چهره داشته باشید.
• اطمینان حاصل کنید که گوشی های هوشمند مانع فرصت های بازی و اجتماعی شدن نمی شوند.
• استفاده از صفحه نمایشگر را به یک یا دو ساعت در روز محدود کنید. این محدودیت شامل گوشی های هوشمند، تلویزیون، رایانه ها و… می شود.
• از گوشی های هوشمند به عنوان یک سرگرمی گاه به گاه استفاده کنید.
• از نمونه اصلی گوشی هوشمند استفاده کنید.
• اعضای خانواده را به صرف غذا و مصاحبت در کنار یکدیگر تشویق کنید.
• نرم افزارهای با کیفیت را که به ساخت واژگان، ریاضیات، ادبیات و مفاهیم علوم کمک می کنند، جستجو کنید.
• گوشی های هوشمند را خارج از اتاق خواب نگه دارید.

به هر حال چنانچه به نظر می رسد پزشکان و صاحب نظران با تاثیر گوشی های هوشمند و وسایل مشابه روی مغزهای در حال رشد هم عقیده نیستند. مطالعات متناقض با یکدیگر و مزایای جدیدی از فناوری به صورت متناوب منتشر می شوند.

بدیهی است که والدین باید مطلع بمانند. آنها باید از عوارض جانبی احتمالی گوشی هوشمند آگاه باشند. تمام این شواهد نامعلوم و بی نتیجه می تواند این پرسش را برای والدین به همراه داشته باشد که چه زمان می توانند اجازه دسترسی به گوشی های هوشمند یا فناوری را به کودکان خود بدهند. به هر حال چیزی که به نظر می رسد تمام کارشناسان با آن موافقند، میانه روی و اعتدال است.